Problemy związane z dojrzewaniem i wchodzeniem w dorosłość dzieci i młodzieży z ASD

Dzieci z autyzmem często dojrzewają i wchodzą w dorosłość w sposób inny niż dzieci zdrowe. Spowodowane jest to wieloma czynnikami, m.in:

  • trudnościami z nawiązywaniem i utrzymywaniem relacji społecznych,
  • trudnościami w komunikacji z rówieśnikami i osobami dorosłymi,
  • problemami związanymi z zaburzeniami emocjonalnymi,
  • nadwrażliwością na płynące z otoczenia bodźce sensoryczne.

Wielu autorów omawia te kwestie. Zapraszamy Państwa do lektury wybranych przez nas publikacji elektronicznych, które prezentują zarówno wyniki badań na ten temat jak i praktyczne rozwiązania, które mogą pomóc rodzicom i opiekunom dzieci z autyzmem w przeprowadzeniu dzieci z ASD przez ten burzliwy okres rozwojowy.

 

  1. Bombińska-Domżał Anna, Kossewska Joanna, Nieprzewidywalny mózg i nieprzewidywalny świat -zaburzenia ze spektrum autyzmu w ujęciu neuronauk a możliwości terapii, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Paedagogica” 2016, nr 7, s. 87-104 [online], [dostęp 17.04.2023]. Dostępny w Internecie: https://rep.up.krakow.pl/xmlui/bitstream/handle/11716/10772/AF220–10–Nieprzewidywalny-mozg–Bombinska-Domzal–Kossewska.pdf?sequence=1&isAllowed=y
  2. Buława-Halasz Joanna, Emancypacja osób autystycznych : wprowadzenie do zagadnienia, „Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej” 2015, nr 10, s. 73-88 [online], [dostęp 17.04.2023]. Dostępny w Internecie: https://pressto.amu.edu.pl/index.php/ikps/article/view/9959/9551
  3. Czapla Klaudia, Krzysztofik Karolina, Seksualność a przebieg procesów integracji sensorycznej u młodych osób z ASD – wzajemne relacje i implikacje praktyczne, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Psychologica” 2019, nr 12, s. 200-217 [online], [dostęp 17.04.2023]. Dostępny w Internecie: https://studia-psychologica.up.krakow.pl/article/view/7188/6607
  4. Dąbkowska Monika, Doświadczenia seksualne adolescentów ze spektrum zaburzeń autystycznych – badania własne, „Niepełnosprawność. Dyskursy pedagogiki specjalnej” 2018, nr 31, s. 198-209 [online], [dostęp 17.04.2023]. Dostępny w Internecie: https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/niepelnosprawnosc/article/view/8192/7254
  5. Dora Marta, Furgał Ewa, Nastolatki LGBT+ w spektrum autyzmu. Poradnik dla specjalistów, Kraków: Fundacja Dziewczyny w Spektrum, 2021 [online], [dostęp 17.04.2023]. Dostępny w Internecie: https://dziewczynywspektrum.pl/wp-content/uploads/2021/04/Nastolatki-LGBT-w-spektrum-autyzmu_Poradnik-dla-specjalistow.pdf
  6. Fornalik Izabela, Edukacja seksualna osób ze spektrum autyzmu i osób z niepełnosprawnością intelektualną, „Dziecko krzywdzone. Teoria, badania, praktyka” 2020, nr 19, s. 80-107 [online], [dostęp 17.04.2023]. Dostępny w Internecie: https://www.dzieckokrzywdzone.fdds.pl/index.php/DK/article/viewFile/763/614
  7. Furgał Ewa (red.), Pasjonatki. O dziewczynach w spektrum autyzmu, Kraków: Fundacja Dziewczyny w Spektrum, 2021 [online], [dostęp 17.04.2023]. Dostępny w Internecie: https://dziewczynywspektrum.pl/wp-content/uploads/2021/12/Pasjonatki-O-dziewczynach-w-spektrum-autyzmu_www_rozkladowki.pdf
  8. Grandin Temple, Duffy Kate, Rozwijanie talentów ścieżki kariery dla osób z zespołem Aspergera i autyzmem wysokofunkcjonujący, Warszawa: Polskie Forum Osób Niepełnosprawnych, 2013 [online], [dostęp 17.04.2023]. Dostępny w Internecie: https://pfzw.pl/wp-content/uploads/2015/11/05talenty.pdf
  9. Gulczyńska Anna, Wojciechowska Aneta, Potrzeba seksualna u osób ze spektrum autyzmu, „Studia Edukacyjne” 2015, nr 34, s. 211-223 [online], [dostęp 17.04.2023]. Dostępny w Internecie: https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/13704/1/SE_34_2015_Anna_Gulczynska_Aneta_Wojciechowska.pdf
  10. Krefta Monika, Sołśnia Marta, Saj Monika, Zakrzewska Alicja, Tworzenie narracji tożsamościowej przez osoby z zaburzeniami w spektrum autyzmu, „Psychologia Wychowawcza” 2022, nr 24, s. 61–78 [online], [dostęp 17.04.2023]. Dostępny w Internecie: https://e-psychologiawychowawcza.pl/api/files/view/2086102.pdf
  11. Kucała Kinga (red.), Bliżej Was – Myśl pozytywnie o mnie: Program edukacji seksualnej uczniów i uczennic z niepełnosprawnością intelektualną oraz z zaburzeniem ze spektrum autyzmu, Warszawa: MEN, 2017 [online], [dostęp 17.04.2023]. Dostępny w Internecie: https://archiwum-bip.men.gov.pl/wp-content/uploads/sites/2/2018/08/blizej_was_mysl_pozytywnie_o_mnie.pdf
  12. Młynarczyk-Karabin Ewelina, Znaczenie mediacji rówieśniczych w funkcjonowaniu społecznym dzieci ze spektrum autyzmu, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze” 2020, nr 9, s. 41–50 [online], [dostęp 17.04.2023]. Dostępny w Internecie: https://problemyopiekunczo-wychowaw.pl/api/files/view/1551648.pdf
  13. Nieradka Filip, Kamuflaż u osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Analiza zjawiska w świetle dotychczasowych badań, „Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo” 2022, nr 1(55), s. 67–81 [online], [dostęp 17.04.2023]. Dostępny w Internecie: https://cnsonline.pl/api/files/view/1985619.pdf
  14. Olejnik Urszula, Aktywność fizyczna i rozwój motoryczny dzieci z autyzmem wyzwaniem dla teorii i praktyki edukacyjnej, „Lubelski Rocznik Pedagogiczny” 2018, T. 37, z. 4, s. 35-48 [online], [dostęp 17.04.2023]. Dostępny w Internecie: http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ojs-doi-10_17951_lrp_2018_37_4_35-48
  15. Parchomiuk Monika, Wybrane zagadnienia rozwoju i funkcjonowania seksualnego osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu (ASD), Lublin: UMCS, 2020 [online], [dostęp 17.04.2023]. Dostępny w Internecie: http://asd-east.org/wp-content/uploads/2020/06/ASD-EAST-Krakow-Monika-Parchomiuk.pdf
  16. Płatos Mateusz (red.), Ogólnopolski spis Autyzmu. Sytuacja młodzieży i dorosłych z autyzmem w Polsce, Warszawa: Stowarzyszenie Innowacji Społecznych „Mary i Max”, 2016 [online], [dostęp 17.04.2023]. Dostępny w Internecie: http://www.spisautyzmu.pl/index_files/raport_OSA.pdf
  17. Pudłowska Ewa, Trudności adaptacyjne ucznia z zespołem Aspergera w szkole ponadpodstawowej, „Journal of Modern Science” 2021, nr 1/46/, s. 143–158 [online], [dostęp 17.04.2023]. Dostępny w Internecie: http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-e8196806-5301-4fca-a3fe-14f4052c1030
  18. Rynkiewicz Agnieszka, Łucka Izabela, Fryze Monika, Wysokofunkcjonujące dziewczęta z autyzmem i zespołem Aspergera— przyczyny rzadkiego diagnozowania, opis przypadków, „Psychiatria” 2012, tom 9, nr 2, s. 43–52 [online], [dostęp 17.04.2023]. Dostępny w Internecie: https://kobiecyaspekt.pl/files/files/art1.pdf
  19. Rynkiewicz Agnieszka, Łucka Izabela, Zaburzenia ze spektrum autyzmu (ASD) u dziewcząt. Współwystępujące zespoły psychopatologiczne. Różnice międzypłciowe w obrazie klinicznym, „Psychiatria Polska” 2018, nr 52(4), s. 629–639 [online], [dostęp 17.04.2023]. Dostępny w Internecie: https://www.psychiatriapolska.pl/pdf-58837-79530?filename=Zaburzenia%20ze%20spektrum.pdf
  20. Siedler Agnieszka, Waligórska Anna, Poczucie samotności u nastolatków z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, „Psychologia Wychowawcza” 2020, nr 59(17), s. 41-50 [online], [dostęp 17.04.2023]. Dostępny w Internecie: http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.ceon.element-57e288c0-538c-3c03-9170-48670db57546
  21. Szmania Lidia, Możliwości i ograniczenia osób z zaburzeniami spektrum autyzmu w realizacji własnych wizji dorosłości,”Studia Edukacyjne” 2016, nr 39, s. 331-349 [online], [dostęp 17.04.2023]. Dostępny w Internecie: https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/17655/1/SE_39_2016_Lidia_Szmania.pdf
  22. Winczura Barbara, Rozwój emocjonalny dziecka z autyzmem w rodzinie, „Wychowanie w Rodzinie” 2011, nr 4, s. 63-86 [online], [dostęp 17.04.2023]. Dostępny w Internecie: http://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-354c00ec-fa8e-4683-9964-ab440aeda6e5
  23. Wojciechowska Aneta, Gulczyńska Anna, Zachowania seksualne dzieci i młodzieży ze spektrum autyzmu. Wyniki badań pilotażowych, „Interdyscyplinarne Konteksty Pedagogiki Specjalnej” 2017, nr 19, s. 95-114 [online], [dostęp 17.04.2023]. Dostępny w Internecie: https://pressto.amu.edu.pl/index.php/ikps/article/view/14325/14818
  24. Wojciechowska Aneta, Pomiędzy dzieciństwem a dorosłością – o dorastaniu osób z zespołem Aspergera, „Studia Edukacyjne” 2013, nr 25, s. 137-148 [online], [dostęp 17.04.2023]. Dostępny w Internecie: https://repozytorium.amu.edu.pl/bitstream/10593/8614/1/SE_25_s_137-148.pdf
  25. Wolski Andrzej, Wolska Danuta, Przygotowanie młodzieży z autyzmem i dodatkowymi zaburzeniami rozwojowymi do korzystania ze wsparcia w dorosłym życiu w najbliższym środowisku, „Sztuka Leczenia” 2012, nr 3-4, s. 85-102 [online], [dostęp 17.04.2023]. Dostępny w Internecie: http://www.sztukaleczenia.pl/pub/2012/3_4/Andrzej_Wolski_Danuta_Wolska.pdf
  26. Wolski Andrzej, Wsparcie dla młodzieży ze spektrum zaburzeń autystycznych w przygotowaniu się do aktywności zawodowej na poziomie szkoły ponadpodstawowej, „Autyzm” 2009, nr 7-8, s. 38-52 [online], [dostęp 17.04.2023]. Dostępny w Internecie: https://www.domrainmana.pl/wp-content/uploads/2017/12/autyzm_nr_07-08_2008.pdf
  27. Życińska Aneta, Wsparcie społeczne i pedagogiczne rodzin i dzieci z autyzmem, rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem prof. dr hab. Bożeny Matyjas. Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Wydział Pedagogiki i Psychologii, Kielce 2020 [online], [dostęp 17.04.2023]. Dostępny w Internecie: https%3A%2F%2Fbip.ujk.edu.pl%2Fget_file.php%3Fid%3D994%26x%3D18fce2b51a46e5ae62f657b3d1457da4&usg=AOvVaw08cm_mU9-2Wit8JDhofvOZ